Το Οπτικοακουστικό Αρχείο της ΕΡΤ
Ευχαριστούμε για την πρόσκληση να παρουσιάσουμε το Οπτικοακουστικό Αρχείο της ΕΡΤ. Θα σας κάνω μια γενική ενημέρωση για το αρχείο και ύστερα αν έχετε ερωτήσεις μπορώ να σας απαντήσω.
Το αρχείο της ΕΡΤ έχει λίγα χρόνια ζωής, ξεκίνησε στην ουσία τις εργασίες του από το 1995. Το αρχείο περιλαμβάνει το φωτογραφικό αρχείο της ΕΡΤ και το ιστορικό αρχείο του Πουλίδη, ένα τμήμα μουσείου όπου περισυλλέγουμε έγγραφα, μηχανήματα, οτιδήποτε αφορά την ιστορία μας, την πορεία της ραδιοφωνίας και τηλεόρασης και βέβαια το οπτικοακουστικό αρχείο το οποίο αποτελεί και το πιο μεγάλο μέρος με τα περισσότερα προβλήματα.
Θα σας μιλήσω κυρίως για το οπτικοακουστικό αρχείο γιατί πιστεύω ότι αυτό ενδιαφέρει το συμπόσιο περισσότερο. Πρέπει να διευκρινίσω ότι το ηχητικό αρχείο της ραδιοφωνίας είναι ένα τελείως ξεχωριστό κομμάτι με το οποίο εμείς δεν ασχολούμαστε. Το οπτικοακουστικό αρχείο σχετίζεται μόνο με την τηλεόραση.
Έχουμε επισκεφτεί βέβαια
και το χώρο της ραδιοφωνίας για να δούμε σε
τι κατάσταση βρίσκεται το αρχείο και
διαπίστωσή μας ήταν ότι βρίσκεται σε πολύ
κακή κατάσταση και ότι έχουν γίνει πολλές
καταστροφές, ιδιαίτερα την περίοδο της
δικτατορίας οπότε καταστράφηκαν πολλά
ηχητικά ντοκουμέντα, όχι μόνο πολιτικά αλλά
και μουσικά που δεν ήταν αρεστά στο
καθεστώς της εποχής.
Όταν ξεκινήσαμε, το οπτικοακουστικό αρχείο
δεν είχε δουλευτεί για 30 χρόνια και έπρεπε
να τεθεί ένα πρόγραμμα σωτηρίας του. Έπρεπε
καταρχάς να δημιουργήσουμε το
εξειδικευμένο ανθρώπινο δυναμικό αλλά και
την τεχνική υποδομή για να μπορέσουμε να
δουλέψουμε αυτό το αρχείο.
Έπρεπε να εξειδικεύσουμε ανθρώπους στη συντήρηση, να κατακτήσουμε την αρχειονομική ανάλυση του αρχείου καθώς και να έρθουμε σε επαφή με τους διεθνείς οργανισμούς που ασχολούνται με τα οπτικοακουστικά αρχεία για να μπορέσουμε να μπούμε στο κύκλωμα των οπτικοακουστικών αρχείων τηλεόρασης και να έχουμε την πληροφόρηση για τις τεχνολογικές εξελίξεις και τεχνικές στη συντήρηση, την αρχειονομία και τις νέες τεχνολογίες.
Έπρεπε επίσης να σχεδιαστεί ένα πρόγραμμα εργασιών: από πού ξεκινάμε και τι κάνουμε με αυτό το αρχείο, το οποίο όταν το παραλάβαμε στην ουσία ήταν μια μάζα η οποία δεν είχε ούτε αρχή ούτε τέλος. Έπρεπε να βάλουμε επομένως συγκεκριμένη δομή στους τομείς προγράμματος και μέσα σε αυτούς τους στόχους θα έπρεπε να τεθεί ως βασική παράμετρος τι χρειάζεται η ΕΡΤ για να τροφοδοτεί το πρόγραμμά της καθημερινά.
Έτσι θέσαμε τέσσερις
βασικούς στόχους: ειδήσεις (που είναι ένας
σημαντικός τροφοδότης για το σύγχρονο
πρόγραμμα), ντοκιμαντέρ, θεατρικά και
σειρές. Προσπαθήσαμε στην αρχή να μην
μπούμε σε πολύ δύσκολα χωράφια διότι
υπάρχει ένα δυσεπίλυτο πρόβλημα που αφορά
τα πνευματικά δικαιώματα της εικόνας και
της μουσικής. Πρέπει εδώ να πω, επειδή
γνωρίζω τα ξένα αρχεία πολύ καλά, ότι όλα τα
αρχεία της τηλεόρασης διεθνώς
αντιμετωπίζουν το πρόβλημα των δικαιωμάτων,
δηλαδή έχουν υλικό και δεν μπορούν να το
βγάλουν στον αέρα, γιατί το κόστος των
πνευματικών δικαιωμάτων των δημιουργών
είναι πλέον απαγορευτικό. Επομένως έπρεπε
να ξεκινήσουμε από παραγωγές, οι οποίες
ήταν 100% δικές μας. Για τα υπόλοιπα θα έπρεπε
να είχαμε συμβόλαια, τα οποία έχουν χαθεί.
Ξεκινήσαμε από την πρώτη δεκαετία της
τηλεόρασης που ήταν και η πλέον δύσκολη. Οι
δυσκολίες μας εδώ είναι ότι η ΕΡΤ επειδή
λειτουργεί εδώ και 30 χρόνια στην τηλεόραση
έχει καταγράψει το υλικό σε οποιοδήποτε
μέσο μπορείτε να φανταστείτε. Όλους τους
τύπους των φιλμ και όλους τους τύπους των
video, δηλαδή μπορείτε να ζητήσετε μια εκπομπή
και να υπάρχει στην ΕΡΤ, αλλά να μην μπορούν
να σας τη μεταγράψουν, γιατί να είναι ένα
βίντεο 2 ιντσών.
Λοιπόν, όπως καταλαβαίνετε το πρώτο μέλημά μας ήταν να εξειδικεύσουμε υπαλλήλους της ΕΡΤ σε αυτό το τομέα και να δημιουργήσουμε εργαστήρια μεταγραφής του υλικού. Σε αυτά τα πέντε χρόνια αυτή η αλυσίδα της διαχείρισης του αρχείου έχει ολοκληρωθεί. Σήμερα είμαστε από τα λίγα αρχεία της Ευρώπης που έχουμε όλη την τεχνική υποδομή, για οποιαδήποτε συντήρηση και μεταγραφή του υλικού. Επαναλειτουργήσαμε τα εργαστήρια του φιλμ που υπήρχαν και αυτό είναι πολύ σημαντικό.
Επικοινώνησαν μαζί μας επίσης πολλά μουσικά αρχεία τα οποία διαθέτουν οπτικοακουστικό υλικό σε φιλμ ή βίντεο. Ειδικά στο φιλμ θα πρέπει να προσέξουν αν είναι πριν από το ΄50 να μην είναι εύφλεκτο, γιατί το εύφλεκτο φιλμ μπορεί να καταστραφεί από την μια μέρα στην άλλη. Εμείς μπορούμε να βοηθήσουμε τα αρχεία αυτά, να συντηρήσουν και να μεταγράψουν το υλικό τους. Είναι χρονοβόρο μεν αλλά το έχουμε κάνει ήδη για παράδειγμα με το μουσείο Μπενάκη όπου συντηρήσαμε ένα σπάνιο φιλμ του Μητρόπουλου, το οποίο ίσως το έχετε δει σε ντοκιμαντέρ και τουλάχιστον σήμερα ξέρουμε ότι θα διαρκέσει για παρά πολλές ακόμη δεκαετίες.
Μουσικό υλικό όμως
ανακαλύψαμε και στην καταλογογράφηση και
αρχειακή ανάλυση που κάνουμε στις εκπομπές,
(ντοκιμαντέρ, ειδήσεις, θέατρο, τηλεοπτικές
σειρές). Υπάρχουν πορτραίτα στα ντοκιμαντέρ
που αφορούν πάρα πολλούς τραγουδιστές ή
συνθέτες, πολιτιστικές εκπομπές μακράς
διάρκειας με παρουσιάσεις μουσικών
εκδηλώσεων και εκτελεστών, στις
τηλεοπτικές σειρές επίσης υπάρχει μουσικό
υλικό π.χ. η σειρά του Αττίκ με πολύ μουσική
και πολλούς ερμηνευτές αλλά ακόμη και στις
ειδήσεις. Το παλαιό σύστημα των ειδήσεων
ήταν χωρισμένο σε τρία μέρη, στην πολιτική
ενημέρωση την αθλητική και την πολιτιστική.
Στην πολιτιστική ενημέρωση υπάρχει ένας
θησαυρός γιατί καταγράφονται οι εκδηλώσεις
της κάθε ημέρας όχι βέβαια μόνο μουσική
αλλά και θέατρο και κινηματογράφος. Για τα
δέκα χρόνια που έχουμε αποδελτιώσει είναι
πολύ εύκολο να βρεθεί το υλικό και να γίνει
κάποια έρευνα.
Ήθελα να πω εδώ ότι σε πολλούς τομείς που
δεν έχουμε μια εξειδίκευση ιδιαίτερη,
συνεργαζόμαστε με άλλους φορείς όπως π.χ.
στα θέματα του στρατού όπου, ιδιαίτερα για
παλιά ντοκουμέντα που δεν αναγνωρίζουμε,
συνεργαζόμαστε με συνταξιούχους
στρατιωτικούς ή τα αρχεία στρατού και έτσι
γίνεται καλύτερα η τεκμηρίωση των εκπομπών
μας. Το ίδιο μπορούμε να μεθοδεύσουμε και
μαζί δηλαδή σε ότι μουσικό υλικό χρειάζεται
κάποιον πιο εξειδικευμένο να συνεργαστούμε
και να μας βοηθήστε στην καταγραφή και
αξιολόγησή των μουσικών εκπομπών.
Ένα πολύ σημαντικό μέλημά μας ήδη από την αρχή είναι το να κατακτήσουμε τις νέες τεχνολογίες, ιδιαίτερα όσον αφορά τη διάχυση της πληροφορίας, διότι η συντήρηση και η αρχειοθέτηση δεν αρκεί αν η πληροφορία δεν μπορεί να φτάσει παντού. Πρέπει οπωσδήποτε κάποια στιγμή να μπορεί και το Πανεπιστήμιο να έχει πρόσβαση σε μια βάση δεδομένων του αρχείου της ΕΡΤ, σε υλικό που μπορεί να αξιοποιήσει στο μάθημα ή στην έρευνα.
Σ' αυτά τα χρόνια έχουμε ξεκινήσει τρία τεχνολογικά προγράμματα, δεν ευτυχίσαμε όμως να έχουμε ακόμη μια πλήρη βάση δεδομένων που να μπορούμε να χρησιμοποιούμε, είναι όλα σε πειραματικό στάδιο. Η δυσκολία έγκειται κυρίως στο γεγονός ότι ο όγκος του υλικού τεράστιος και η διαχείριση της ψηφιοποιημένης εικόνας είναι πολύ βαριά.
Προσπαθούμε πάντα να βρισκόμαστε στο κέντρο των εξελίξεων στην Ευρώπη και στα ευρωμεσογειακά προγράμματα. Αυτό που προσπαθήσαμε με τα ευρωμεσογειακά αρχεία και το έχουμε πετύχει είναι να δημιουργήσουμε μία κοινή βάση, η οποία θα είναι προσβάσιμη μέσω Ίντερνετ. Προσπαθούμε δηλαδή να μαζέψουμε όλοι μαζί τις δυνάμεις μας έτσι ώστε οι ενδιαφερόμενοι να μην περιορίζονται μόνο στο τοπικό υλικό αλλά να έχουν πρόσβαση σε αυτό όλης της Μεσογείου. Ήδη έχουμε καλύψει ένα κοινό θεματολόγιο όπου ένα από τα επιμέρους θέματα είναι η μουσική, μουσικά πορτραίτα και μουσικές εκδηλώσεις. Η βάση θα παρουσιαστεί τον Απρίλιο στην τηλεοπτική αγορά των Καννών και πιστεύω τον Απρίλιο ή Μάιο θα την παρουσιάσουμε και στην Ελλάδα.
Θα μπορούσα να αναφερθώ
και σε πολλά άλλα θέματα αλλά περιορίζομαι
για την ώρα εδώ. Πιστεύω ότι κατάφερα να σας
δώσω μια γενική εικόνα του
οπτικοακουστικού αρχείου της ΕΡΤ.
Ευχαριστώ πολύ