Θησαυρός Ελληνικής Μουσικής

μια παραλλαγή της αρχαϊκής $λύρας*λύρα|. Ο Κ. Sachs (Hist. 130) υποστηρίζει ότι η φόρμιγγα ήταν "αλάνθαστα μια $κιθάρα*". Ηταν, πιθανώς, το πιο αρχαίο έγχορδο όργανο στα χέρια των $αοιδών*αοιδός|. Εμφανίζεται σε παραστάσεις αγγείων, συνήθως, με τέσσερις χορδές (είχε τρεις έως πέντε), μολονότι αρχαίοι συγγραφείς μιλούν και για επτάχορδες φόρμιγγες· Πίνδαρος (2ος Πυθιόνικος 70-71), επτάκτυπος· Πίνδαρος (5ος Νεμεόνικος 24), επτάγλωσσος· Στράβων (ΙΓ', 2, 4, 618), επτάτονος. Αυτό είναι μια ένδειξη ότι ο όρος φόρμιγξ χρησιμοποιούνταν συχνά στη θέση του πιο γενικού όρου, της λύρας. Η φόρμιγγα ήταν μικρή, κοίλη και κρατιόταν σε πλαγιαστή θέση, όπως και η λύρα. Η φόρμιγγα θεωρούνταν ιερό όργανο, όπως φανερώνουν πολλά επίθετα που της αποδόθηκαν από τον Όμηρο και άλλους συγγραφείς. Ονομαζόταν περικαλλής: Ομ. Ιλ. Α 603: φόρμιγγος περικαλλέος. Ακόμα, λίγεια (καθαρότονη, γλυκόφωνη), χρυσή, ελεφαντόδετος, γλαφυρά (κοίλη) κτλ. Ομ. Ιλ. Ι 186: "τον δ' εύρον φρένα τερπόμενον φόρμιγγι λιγείη" (και τον βρήκαν [τον Αχιλλέα] να τέρπει την ψυχή του με τη γλυκόφωνη φόρμιγγα). Ησίοδος (Ι, 203): "...χρυσείη φόρμιγγι" (...με χρυσή φόρμιγγα)· Αριστοφ. (Όρνιθες 217-219): "ο χρυσοκόμας Φοίβος ακούων τοις σοις ελέγοις αντιψάλλων ελεφαντόδετον φόρμιγγα" (ο χρυσοκόμης Φοίβος παίζοντας σε συνοδεία προς τους θρήνους σου την ελεφαντοκόλλητη φόρμιγγα). Πρβ. $αντίψαλμος*. Και τα δύο ρήματα, φορμίζω και κιθαρίζω, χρησιμοποιούνταν για το παίξιμο της φόρμιγγας ή της κίθαρης: φόρμιγγι κιθαρίζει (πρβ. Ομ. Ιλ. Σ 569-570)· επίσης, κίθαριν... φορμίζων (Ομ. Οδ. α 153-155). φορμικτής και φορμικτήρ· εκτελεστής της φόρμιγγας. φορμικτόν μέλος· τραγούδι με συνοδεία φόρμιγγας. Βιβλιογραφία: Ludwig Deubner, "Die viersaitige Leier", Mitteilungen des Deutschen Archaologischen Instituts, Athenische Abteilung 54(1929), 194-200. K. Sachs, Real-Lex. 1972, σ. 296b "Phorminx".