Θησαυρός Ελληνικής Μουσικής

η δεσπόζουσα "κλίμακα"της βυζ. μουσικής. Ο δώριος των αρχαίων Ελλήνων, που πέρασε στην αραβοτουρκική μουσική με την ονομασία "σεπά". Ανήκει στους "κύριους"και "οξείς ήχους". Μεταχειρίζεται διατονική κλίμακα και λέγεται "Πρώτος", γιατί το απήχημά του συνίσταται από μείζονα τόνο, "οστις ε]υρέθη πρ~ωτον [απ`ο το`υς [αρχαίους μουσικο`υς Ελληνας" (Κυριακός Φιλοξένης). Ως βάση ο Α' Ήχος έχει τον φθόγγο Πα. Ανεβαίνει με τον Ζω φυσικό και κατεβαίνει με τον Ζω ύφεση. Ως "δεσπόζοντες φθόγγους"έχει, στα μεν "ειρμολογικά"τους Πα και Δι στα δε "στιχηραρικά"και "παπαδικά"τους Πα και Γα. Όλες οι "εντελείς"και "τελικές"καταλήξεις του γίνονται στο Πα, ενώ οι "ατελείς"καταλήξεις του παρουσιάζουν τις εξής διαφοροποιήσεις:στα "Ειρμολογικά"–στον Δι, στα "Στιχηραρικά"–στον Γα, και στα "Παπαδικά"–στους Πα, Γα, Δι, Κε. Ο Α' Ήχος έχει επίσης τις εξής ιδιορρυθμίες (Διον. Π. Ηλιόπουλος):"1. Ο φθόγγος Ζω είναι με ύφεση όταν το μέλος φθάνει ώς αυτόν, φυσικός όταν ανέρχεται μέχρι τον Πα· και με ύφεση όταν κατέρχεται το μέλος κάτω από το φθόγγο Ζω. 2. Όταν το μέλος περιστρέφεται μεταξύ Πα και Γα, κατά το πλείστον, τότε ο Α' ήχος λέγεται "δίφωνος". 3. Όταν περιορίζεται σε έκταση 4 τόνων, κατά το πλείστον, λέγεται "τετράφωνος", οπότε και μετατίθεται η βάση του από τον Πα στον φθόγγο Κε. Π.χ. το αρχαίο μέλος:"Την γαρ σην μήτραν"ψέλνεται από τον φθόγγο Κε. 4. Επίσης ο φθόγγος Γα έλκεται από τον Δι, όταν φθάνουμε μέχρι αυτόν (τον Γα) και ξανανεβαίνουμε". Το ήθος αυτού του Ήχου διασώζει χαρακτήρα σεμνό, μεγαλοπρεπή και, από μια έννοια, τελετουργικό. Η "Οκτώηχος"τον υμνολογεί ως εξής:

"Τέχνη μελουργ`ος σο`υς [αγασθε~ισα κρότους,

πρώτην νέμει 'σοι τάξιν {ω τ~ης [αξίας !

@@  Ηχος ]ο Πρ~ωτος Μουσικ`η κληθε`ις τέχνη,

πρ~ωτος παρ' ]ημ~ων ε[υλογείσθω το~ις λόγοις,

τ`α πρ~ωτα Πρ~ωτε τ~ων καλ~ων λαχ`ων φέρεις`

πρωτε~ια νίκης πανταχο~υ πάντων φέρεις".   (βλ. και Ήχος)