Θησαυρός Ελληνικής Μουσικής

Μετά τον 4ο μ.Χ. αιώνα η ραγδαία ανάπτυξη της μουσικής "ταχυγραφίας"(δηλαδή της τέχνης "το~υ συντέμνειν [εν τ~?η γραφ~?η τ`ον [αριθμ`ον τ~ων φων~ων") δημιούργησε τα συντετμημένα σημεία (σύμβολα), που ήταν μεν ανόμοια προς τα γράμματα του Αλφαβήτου, αλλά διατηρούσαν αρκετά σαφή ίχνη από την αλφαβητική σημειογραφία. Έτσι σιγά σιγά φάνηκαν τα αγκιστροειδή σημεία (σύμβολα), που έμπαιναν όπως τα αλφαβητικά πάνω στις συλλαβές του φωνητικού κειμένου και διευκόλυναν τη μουσική γραφή ("τ`ο [εν σμικρο~ις κα`ι βραχέσι τύποις πολλ~ων γραμμάτων δύναμιν {εχοντα", κατά τον Κων/νο Οικονόμο τον εξ Οικονόμων). Σχετικά με την εμφάνιση αυτών των καινούργιων συμβόλων, που ονομάστηκαν "μεγάλα σημεία"(σημάδια) ή "υποστάσεις", ο μουσ/δάσκαλος Ιωάσαφ ο Ρώσος έγραψε τα εξής:"Φρον~`~ω οτι ολα τ`α ποιότητος σημε~ια δ`εν ε]υρέθησαν [εξ [αρχ~ης, [αλλά προϊόντος το~υ χρόνου κα`ι [εκ διαλειμμάτων διότι, [επειδή κατ``α το`υς πρώτους α[[ι~ωνας το~υ Χριστιανισμο~υ [εν τ~`~?η [εκκλησί?α [αναλόγως τ`~ων [ακολουθι~ων α[υτ~ης @ησαν [εν χρήσει μόνον τ`α σύντομα μέλη τ`α λεγόμενα ε[ιρμολογικ`α κα`ι στιχηραρικά, δ`εν ]υπ~ηρχεν [ανάγκη πολλ~ων σημείων. \ Ενεκα δ`ε τούτου ε[ις τ`α μέλη τα~υτα δ`εν ε]υρίσκονται μεγάλα σημε~ια {{{{{{{{{{{{{{{{{{{{{{{{{{{{{{{{{{{{{{{{[η ]υποστάσεις (σημε~ια σημαίνοντα {εκτασιν μελωδίας κα`ι ]ρυθμικο`~`υ μέτρου), [αλλ' οταν α]]ι [ακολουθίαι {{{{{{{{{{{{{{{{{{{{{{{{{{{{{{{{{{{{{{{{{{{{{{{{{{{{{{{{{ηρξαντο ν`α [επεκτείνωνται, [απ`ο τ`~ης συστάσεως [ιδί?α τ~ης τ~ων μοναστηρίων, κα`ι καθιερώθησαν α]ι [αγρυπνίαι, παννυχίδες κα`ι ]εορταί διάφοροι, ε[ισήχθη δ`ε κα`ι ]η μεγαλοπρέπεια [εν τ~?~?η [ Εκκλησί?α, τότε [ανεφάνη κα`ι [εσυστηματοποιήθη ]η λεγομένη παπαδική τέχνη, ε[ις ην [εμπεριέχονται ]απαντα τ`α [αργά μέλη πρ`ος παράστασιν τ~ων ]οποίων, [επειδή τότε ]η ε[υκολία το~υ χάρτου κα`ι το~υ τύπου δ`εν ]υπ~ηρχε, χάριν ο[ικονομίας μεμβράνης κα`ι χρόνου [εφευρέθησαν διάφορα σημε~ια περιληπτικ`ην [{{{{{{{{{{{{{{{{{{{{{{{[εννοιαν {εχοντα, δι' ]εκάστου τ~ων ]οποίων [εσημείουν θέσεις κα`ι γραμμ`ας ]ολοκλήρους". Έτσι φτάνουμε στον Ιωάννη Δαμασκηνό, ο οποίος δεν επινόησε μεν τα αγκιστροειδή σύμβολα (όπως γράφεται σε ορισμένες πηγές λανθασμένα), αλλά τα τροποποίησε (γιατί ήταν εξαιρετικά πολυσύνθετα) και κάνοντάς τα πιο εύχρηστα, έγινε ο κύριος συντελεστής της καθολικής εξάπλωσής τους. Αξίζει να σημειωθεί ότι η υφή αυτών των ιερογλυφικών συμβόλων ήταν τόσο πολυσύνθετη, ώστε και μετά τις απλουστεύσεις του Δαμασκηνού το σύστημα γραφής έμεινε αρκετά πολύπλοκο και δύσκολο προς εκμάθηση, αποτελώντας παράλληλα (σύμφωνα με εκτίμηση του Villoteau, που παραθέτει ο Γ.Ι. Παπαδόπουλος:"{εργον ε[υφυ~ως πάνυ [επινενοημένον κα`ι σοφ~ως [εφηρμοσμένον ]υπ`ο [αγχινουστάτων κα`ι λογιωτάτων [ανδρ~ων"). Το σύστημα σχηματιζόταν κυρίως από δύο είδη μουσικούς χαρακτήρες, άλλους για τους μουσικούς φθόγγους (φθογγόσημα), άλλους για τη διαμόρφωση των μελωδικών γραμμών. Οι τελευταίοι  ήταν σημεία συμβολισμού που υποδήλωναν τις μελωδικές γραμμές (οι οποίες όμως εκτελούνταν από μνήμης!...). Δηλαδή, το "στενογραφικό"αυτό σύστημα επεκτεινόταν μέσω των συμβόλων του (βραχύνσεων) σε εκτεταμένες μελωδικές γραμμές, αναλόγως των 8 Ήχων και των ιδιαίτερων ειδών του μέλους. Ο μαθητής ήταν υποχρεωμένος να διδαχτεί τη μουσική γραφή μέσω των "βραχύνσεων", που αποτελούσαν όμως μόνο το "σκελετό"της μελωδίας, γιατί αυτή διδασκόταν πρακτικά από το δάσκαλο (δηλαδή μόνο με τη φωνητική παράδοση!...). Έτσι, η διδασκαλία του συστήματος απαιτούσε πάνω από 10 χρόνια εντατικής σπουδής!!..Έπονται μερικές ονομασίες "μεγάλων σημαδόφωνων"(που χρησιμοποιούνταν ευρύτατα στα παπαδικά μέλη):παρακλητική, παρακάλεσμα, ουράνισμα, σύναγμα, τρομικόν, τρομικοσύνταγμα, πίεσμα, εκστρεπτόν, γοργοσύνθετον, ψηφιστοσύνταγμα, ψηφιστοπαρακάλεσμα, ξηρόν κλάσμα, έναρξις, ημίφωνον, κράτημα, σείσμα, έσω θεματισμός, έξω θεματισμός, αντικενωκύλισμα, απόδομα, αργοσύνθετον, επέγερμα, ημίφθορον, θέμα απλούν, θες-αποθές, κούφισμα, κρατημοϋπόρροον, κύλισμα, λύγισμα, κ.λπ. (βλ. και "Νέα Μέθοδο"βυζ. σημειογραφίας).