Θησαυρός Ελληνικής Μουσικής

σύμφωνα με μιαν αντίληψη που αποδίδεται στη Σχολή των Πυθαγορείων, οι πλανήτες καθώς περιστρέφονται παράγουν διάφορους μουσικούς ήχους που δεν τους ακούμε· το σύνολο αυτών των ήχων αποτελεί την "αρμονία των σφαιρών". Για τον $Πυθαγόρα*Πυθαγόρας| και τη Σχολή του η μουσική ήταν πάνω απ' όλα μια μαθηματική επιστήμη· η ουσία της ήταν ο αριθμός και η ομορφιά της η έκφραση των αρμονικών σχέσεων των αριθμών. Η μουσική ήταν επίσης η εικόνα της ουράνιας αρμονίας· οι αρμονικές σχέσεις των αριθμών μεταφέρονταν στους πλανήτες. Καθώς λέει ο $Πλάτων*, η αστρονομία και η μουσική είναι αδελφές επιστήμες. Ο Πλίνιος (Naturalis Historia ΙΙ, 22) λέει ότι ο Πυθαγόρας ονόμαζε την απόσταση από τη Γη στη Σελήνη έναν $τόνο*τόνος|, την απόσταση από τη Σελήνη στον Ερμή ένα $ημιτόνιον*, από την Αφροδίτη στον Ήλιο έναν τόνο και μισό, κτλ. Ο $Αριστείδης* (III, Mb 145) λέει ότι η $διαπασών* (ογδόη) εκφράζει την αρμονική κίνηση των πλανητών ("την των πλανητών εμμελή κίνησιν"). Ο $Νικόμαχος* (Εγχ. 3, C.v.J. 241-2, Mb 6-7) υποστηρίζει πως τα ονόματα των επτά μουσικών φθόγγων βγήκαν από τους επτά πλανήτες και τη θέση τους σε σχέση προς τη Γη. "Από την κίνηση του Κρόνου, που είναι ο πιο απομακρυσμένος από μας πλανήτης, η χαμηλότερη νότα στη διαπασών ονομάστηκε $υπάτη*, γιατί ύπατος είναι ο πιο ψηλός. Και από την κίνηση της Σελήνης, που είναι ο πιο χαμηλός απ' όλους και ο πιο κοντινός σε μας, στη Γη, ονομάστηκε η $νήτη*, γιατί "νέατον" είναι το πιο χαμηλό". Στον Δία, που είναι κάτω από τον Κρόνο, αντιστοιχεί η $παρυπάτη*, και στην Αφροδίτη, που είναι πιο πάνω από τη Σελήνη, αντιστοιχεί η $παρανήτη*. Και από τον Ήλιο, που βρίσκεται στη μέση, τέταρτος από την κάθε πλευρά των επτά πλανητών, ονομάστηκε η $μέση*, που είναι η κεντρική νότα, αφού απέχει ένα διάστημα τετάρτης από την κάθε άκρη του επταχόρδου. Από τον ?ρη, που βρίσκεται ανάμεσα στον Δία και τον Ήλιο, ονομάστηκε η $υπερμέση* ή $λιχανός*, και από τον Ερμή, που βρίσκεται στη μέση της Αφροδίτης και του Ήλιου, η $παραμέση*. Έτσι, συμπληρώνεται ο πίνακας και των δύο αρμονιών: Αρμονία των Σφαιρών Διαπασών Κρόνος Υπάτη Δίας Παρυπάτη ?ρης Λιχανός (η Υπερμέση) Ήλιος Μέση Ερμής Παραμέση Αφροδίτη Παρανήτη Σελήνη Νήτη Ο Πτολεμαίος (C.v.J., Excerpta Neapolitana, σσ. 418-419, 24) δίνει τον ακόλουθο πίνακα: Όροι συστήματος κοσμικού Φθόγγοι εστώτες Αριθμοί Σφαίρες Νήτη Υπερβολαίων 32 από τον Κρόνο Νήτη Διεζευγμένων 24 από τον Δία Νήτη Συνημμένων 21 από τον ?ρη Παραμέση 18 από τον Ηλιο Μέση 16 από την Αφροδίτη Υπάτη Μεσων 12 από τον Ερμή Υπάτη Υπατών 9 από τη Σελήνη Προσλαμβανόμενος 8 από τη Φωτιά, Αέρα· Νερό, Γη. Βλ. επίσης, ανάμεσα σε άλλα, Ch. Em. Ruelle, Deux textes grecs anonymes, concernant le Canon Musical, Παρίσι. 1878, σ. 5.