Θησαυρός Ελληνικής Μουσικής

μουσικό εκκλ. βιβλίο που περιέχει διάφορα Αναστάσιμα από την Οκτώηχο (με την παρασημαντική τους). Χωρίζεται σε 8 ομάδες τροπαρίων (μία για κάθε Κυριακή κύκλου 8 Κυριακών). Ο κύκλος αρχίζει την Κυριακή του Θωμά και επαναλαμβάνεται κάθε φορά που συμπληρώνονται 8 εβδομάδες. Κάθε ομάδα είναι σε διαφορετικό `Hχο (ώστε να ακούγονται και οι 8). Ως προς τον τρόπο εκτέλεσης, ακολουθείται είτε το αργό ύφος (που λέγεται και στιχηραρικό) είτε το σύντομο (που λέγεται και ειρμολογικό). Δεν γνωρίζουμε δυστυχώς αρκετά για να προσδιορίσουμε το χρόνο και το πρόσωπο που συνέθεσε το πρώτο Αναστασιματάριο. Πάντως από τα παλαιότερα γνωστά Αναστασιματάρια είναι ο κώδικας 929, του 16ου αι. (Εθνική Βιβλιοθήκη).  Μεταξύ των πρώτων μελοποιών Αναστασιματαρίων αναφέρονται ο Ιωάννης ο Γλυκύς και οι δύο μελοποιοί με το όνομα Χρυσάφης (ο "Παλαιός"και ο "Νέος"). Αργότερα, κατά τον 18ο αι., ο λαμπαδάριος του πατριαρχικού ναού Πέτρος ο Πελοποννήσιος συνέθεσε δύο Αναστασιματάρια (το "Αργό"και το "Σύντομο"), τα πρώτα που εκτυπώθηκαν και σχεδόν τα μόνα "εν χρήσει". Η 1η αυτή έκδοση έγινε στο Βουκουρέστι το 1820 (επί ηγεμονίας Αλεξάνδρου Σούτσου) με μέριμνα του μουσικολογιότατου Πέτρου του Εφεσίου και αποτελεί την παλαιότερη έντυπη πηγή της βυζ. μουσικής. Η 2η έκδοση έγινε από τον Χουρμούζιο τον Χαρτοφύλακα και η 3η από τον Ιωάννη Πρωτοψάλτη (Κων/πολη, 1863). Ακολούθησαν πολλές εκδόσεις. Το 1840 το Αναστασιματάριο "του Πέτρου του Πελοποννήσιου"επιδιορθώθηκε"από τους πρωτοψάλτες Γρηγόριο και Κωνσταντίνο και "μεταφέρθηκε"από τον Κύπριο Νικ. Ιερωνιμίδη στο "Λέσβιον Σύστημα". Το Νέο Αναστασιματάριο "κατ`α τ`ο το~υ Πέτρου Πελοποννησίου [εκπονηθέν, συμπεπληρώμενον κα`ι [ερρυθμισμένον ]υπ`ο Κωνσταντίνου Σακελλαρίδου το~υ Θετταλομάγνητος" επανεκδόθηκε στην Αθήνα το 1890. Επίσης, το 1895, εκδόθηκε και πάλι στην Αθήνα από τον Ανδρέα B. Τσικνόπουλο "[επεξεργασθ`εν κα`ι [επιδιορθωθέν καθ] απλούστερον, [εμμελέστερον κα`ι κανονικώτερον τρόπον κατά τε τ`ην γραφ`ην κα`ι τ`ο μέλος". Τέλος ο Μ. Φ. Δραγούμης γράφει ότι οι εγκυρότερες παρατηρήσεις για τα τυπωμένα Αναστασιματάρια διατυπώνονται από τον Απόστολο Βαλληνδρά στον Πρόλογο της τελευταίας έκδοσης του Αναστασιματαρίου της Aδελφότητας "H Ζωή"(Αθήνα 1972).