Θησαυρός Ελληνικής Μουσικής

(660-740):από τους εξοχότερους υμνογράφους-μελωδούς και ασματογράφους της Εκκλησίας. Γεννήθηκε στη Δαμασκό και έδρασε κατά τον 7ο αι. `Aλαλος κατά την παράδοση ώς τα 8 του χρόνια, σπούδασε στα Ιεροσόλυμα (από όπου και η προσωνυμία "Ιεροσολυμίτης"). Κατόπιν μπήκε στην υπηρεσία του εκεί Πατριαρχείου. Το 685 ήλθε στην Κων/πολh στην 6η Οικουμενική Σύνοδο (πιθανώς ως αντιπρόσωπος του τοποτηρητού Ιεροσολύμων Θεόδωρου). Στην Κων/πολη χειροτονήθηκε διάκονος και χρημάτισε ορφανοτρόφος "διακρινόμενος [επ`ι παιδεί?α κα`ι [αρετ~?η". Χειροτονήθηκε περί το 710 αρχιεπίσκοπος Κρήτης, όπου (με έδρα τη Γορτυνα) ανέπτυξε τη μεγάλη του δράση. Η παραμονή του στον μητροπολιτικό θρόνο της Κρήτης για 30 περίπου χρόνια ενίσχυσε το φρόνημα και την αγωνιστικότητα των Κρητικών εναντίον των επιδρομέων Σαρακηνών. Ο άγιος Αδρέας ο Κρήτης (η μνήμη του εορτάζεται στις 4 Ιουλίου) αναδείχτηκε ο άριστος εκκλ. ρήτορας της βυζ. εποχής (σώζονται πανηγυρικοί του λόγοι και ομιλίες). Αλλά φημίστηκε ιδιαίτερα ως εκκλ. ποιητής, υμνογράφος και δημιουργός των κανόνων (έξοχο σχετικό  δείγμα αποτελεί ο εκτενής Μέγας Κανόνας που ψάλλεται κατά τη Μεγ. Σαρακοστή και σχηματίζεται από 250 στροφές και 11 ειρμούς). Μουσούργησε τους αίνους των Χριστουγέννων και δοξαστικά (της Λιτής των Αποστόλων Πέτρου και Παύλου, της Υπαπαντής, του Αποστόλου Ανδρέα, του Τιμίου Σταυρού και των μεθεόρτιων του Σταυρού). Συνέθεσε επίσης ασματικούς Κανόνες σε διάφορες δεσποτικές και Θεομητορικές εορτές. Κυρίως όμως συνέθεσε παρακλητικούς Κανόνες στη Θεοτόκο (στους 8 Ήχους), για τούτο φέρεται πρώτος στους Θεοτοκαριογράφους. Έγραψε και τον λαμπρό και κατανυκτικό 9ώδιο Μέγα Κανόνα "Βοηθός και σκεπαστής"(που περιέχει 280 τροπάρια!). Πιστεύεται ότι συνολικά έγραψε γύρω στους 700 κανόνες (!), από τους οποίους γνωστοί είναι οι 111. Τα πλείστα των έργων του δημοσιεύτηκαν στην Patrologia graeca (τ. 97 σ. 805-1444) και στα έντυπα "Μηναία", "Τριώδια"και "Πεντηκοστάρια", ενώ πολλά μένουν ανέκδοτα.