Θησαυρός Ελληνικής Μουσικής

ο τραγουδιστής που έχει ως επάγγελμα το "άδειν". Κατά την αρχαιότητα αοιδός ονομαζόταν ο "{?αδων κλέα [ανδρ~ων", δηλαδή ο ποιητής και τραγουδιστής των διαφόρων πράξεων των θεών, των νικών ή ηττών τους, των κατορθωμάτων και παθημάτων των ηρώων, των σοβαρών γεγονότων (πόλεμοι, θεομηνίες, λοιμοί, κ.λπ.). Στους αοιδούς της αρχαιότητας οφείλει την ύπαρξή της η επική ποίηση. `Ηταν σημαίνοντα πρόσωπα, που τα τιμούσαν βασιλείς και ηγεμόνες ("Οδύσσεια"Α. 351). Επίσης από την "Οδύσσεια"(Γ. 267) μαθαίνουμε ότι ο Αγαμέμνων φεύγοντας στην Τροία εμπιστεύθηκε τη φύλαξη της Κλυταιμνήστρας σε αοιδό (κι αν αυτός στο μεταξύ δεν πέθαινε, πιθανόν να μη συνέβαινε ποτέ η τραγωδία των Ατρειδών...). `Οπως οι μάντεις, έτσι και οι αοιδοί εμπνέονταν από κάποια θεότητα:τη "Μούσα"("Οδύσσεια"Θ. 73), γι' αυτό ακριβώς τους θεωρούσαν ιερούς και απαραβίαστους. `Ηταν μεν αυτοδίδακτοι (όπως ο Φήμιος, ο Δημόδοκος, κ.ά.) γιατί κανένας δεν τους δίδαξε την τέχνη τους ("Οδυσσεια"Χ. 347), πήραν όμως το χάρισμα της "αοιδής"από τη Μούσα, τον Απόλλωνα ή από κάποιον άλλο θεό ("Οδύσσεια"Θ. 480, 488, Ρ. 518 κ.λπ.). Επίσης:"... [εκ γ`αρ Μουσάων κα`ι ]εκηβόλου [ Απόλλωνος {ανδρες [αοιδο`ι {εασιν [επ`ι χθόνα κα`ι κιθαριστα`ι .... ]ο δ' {ολβιος ον τινα  Μο~υσαι φιλε~υνται , γλυκερ`η ο]ι [απ`ο στόματος ρέει α[υδή " (Ησίοδος "Θεογονία"77-105). Αοιδός, κατά τον Ησύχιο, ονομαζόταν ο "[?ωδός, κιθαρωδ`ος κα`ι ]ο ποιητ`ης κα`ι ]ο θρην?ωδός, ]ο ε[υνο~υχος, σπάδων". Δηλαδή οι αοιδοί της αρχαιότητας ήταν οι τραγουδιστές εκείνοι που πήγαιναν από τόπο σε τόπο απαγγέλοντας με θελκτικό τρόπο δικά τους ή ξένα ποιήματα (ιδίως του Ομήρου και των παλαιότατων ποιητών). Ασκούσαν την ποίηση ως επάγγελμα ("[αοιδ`ος [ανήρ":"Οδύσσεια"Γ. 267) και αποτελούσαν ιδιαίτερη και, όπως φαίνεται, τιμημένη τάξη ("Σ~ωφρον δ`ε τι @ην τ`ο τ~ων [αοιδ~ων γένος κα`ι φιλοσόφων διάθεσιν [επέχουν":Αθήναιος Α. 14β). Εκτός αυτού, στην "Οδύσσεια"ονομάζονται "πολύκλυτοί", "λαο~ιοι", "τετιμημένοι", "πολύφημοι"...  "Μετά την αντικατάσταση της αριστοκρατικής οργάνωσης της αρχαίας κοινωνίας από την πλουτοκρατία (μας λέει ο Κυρ. Μ. Κατραμάνος) ήταν φυσικό να εκπέσει η θέση και το επάγγελμα των αοιδών, που δεν έβρισκαν όπως πρώτα ήρωες για να ψάλλουν ούτε αυλές για να διημερεύουν. `Ετσι αναγκάστηκαν να ασκούν το επάγγελμά τους στην αγορά ή και στις διάφορες δημόσιες συγκεντρώσεις, αποτελώντας βαθμηδόν μια νέα τάξη:τους ραψωδούς". Ως προς τους `Ελληνες του Μεσαίωνα, δεν είναι πολλές οι μαρτυρίες για την ύπαρξη αοιδών.`Ομως η δημιουργία και η θαυμαστή διατήρηση των τραγουδιών του ακριτικού κυρίως κύκλου πείθει για την ύπαρξη τέτοιων τραγουδιστών.  Υπάρχουν άλλωστε και τα σχόλια του περίφημου επισκόπου Καισαρείας Αρέθα (850-932), ο οποίος σχολιάζοντας τον Φιλοστρατο ("Απολλώνιος ο Τυανεύς"93,11) και θέλοντας  να ερμηνεύσει παραστατικότερα τη λέξη "αγύρτης", γράφει:"Το`υς [αγείροντες λέγει {ητοι [αγύρτας, ]ως ν~υν δε~ιγμα ο]ι κατάρατοι Παφλαγόνες [ωδ`ας τινας συμπλάσαντες πάθη περιεχούσας [ενδόξων [ανδρ~ων κα`ι πρ`ος [οβολ`ον {αδοντες καθ΄ [εκάστην ο[ικίαν". (Σ.Β. Κουγέας "Λαογραφία"4, 239). Τους αοιδούς τους βρίσκουμε και στην Τουρκοκρατία, αλλά και παντού στη σύγχρονη Ελλάδα (ιδίως στην Κύπρο όπου χρησιμοποιούν το σύγχρονο ψευδώνυμο ...ποιητάρηδες).