Θησαυρός Ελληνικής Μουσικής

η Αρμενία εκχριστιανίστηκε πολύ νωρίς, χάρη σε ελληνόφωνους ιεραπόστολους από τις ελληνόφωνες περιοχές της Ανατολικής Μεσογείου. `Ηταν το πρώτο `Eθνος που δέχθηκε επίσημα τον Xριστιανισμό ως θρησκεία του κράτους (το 301). Επομένως, ώς τα τέλη του 4ου αι. (που η αρμενική Εκκλησία ανεξαρτητοποιήθηκε από την επισκοπή Καισάρειας) τόσο η αρμενική φωνητική  μουσική όσο και η θρησκευτική ποίηση επηρεάστηκαν αποφασιστικά από τον Ελληνισμό. Αλλά και όταν ο μεγάλος Αρμένιος σοφός άγιος Μεσρώπ επινόησε το αρμενικό αλφάβητο (το 404), μετέφρασε ο ίδιος αρκετά σπουδαία θρησκευτικά κείμενα από τη Συριακή και την Ελληνική. Πέρασαν 7 αι., ώσπου ο καθολικός (ανώτατος πατριάρχης) Νερσής Δ' Σνορχαλί (ο "Χαρίεις", 1112-1173) μεταρρύθμισε μουσικά το λειτουργικό μέλος. Λέγεται ότι τότε απλοποίησε τα κείμενα της θρησκευτικής ποίησης, αλλα και τις ασματικές μελωδίες φέρνοντάς τις πλησιέστερα προς το ύφος της στο μεταξύ διαμορφωμένης λαϊκής αρμενικής μουσικής. Ο Νερσής συνέθεσε επίσης και έναν αριθμό sharakan (ύμνους). Τον 12ο αι. πραγματοποίηθηκε ακόμη και η μεταρρύθμιση της αρμενικής μουσικής σημειογραφίας (που είχε δημιουργηθεί ήδη από τον 6ο αι.) Η τελική μορφή του Sharaknots (ή Σύνοψης των sharakan), που περιλαμβάνει 1.166 κανονικούς ύμνους, έγινε από τόν 14ο ώς τον 16ο αι. και από τότε δεν έχει αλλάξει. Περί το 1820, ο  Κων/πολίτης Μπαμπά Χαμπαρτσούμ Λιμοντζιάν (Baba Hampartsoum Limondjian, 1768-1839) πρότεινε εκσυχρονισμό της σημειογραφίας, ανάλογο προς εκείνον που επιχείρησε ο Χρύσανθος στη βυζ. εκκλ. μουσική. Ακολούθησε ο μεγάλος Γκομιντάς Βαρταμπέτ (Αρχιμανδρίτης, 1869-1935), ο ακαταπόνητος δημιουργός της αρμενικής μουσικής και μουσικολογίας (συνέθεσε και μελοποποίησε 4.000 έργα!!). Σήμερα το αρμενικό λειτουργικό μέλος περιλαμβάνει περίτεχνες μελωδίες αξιοσημείωτης ρυθμικής ποικιλίας, με διαστήματα (όπως τριημιτόνια) ασφαλώς ασυνήθιστα στην ευρωπ. μουσική, συνηθέστατα όμως σε ορισμένα αρχαιοελληνικά και βυζ. μέλη... (βλ. και Πέτρος ο Πελοποννήσιος).