Θησαυρός Ελληνικής Μουσικής

όρος κατά μία έννοια θα μπορούσε να οριστεί ως προσδιοριστικός "της σειράς των φθόγγων της αναβάσεως και της καταβάσεως". Κλίμακα είναι η συνεχής διαδοχή των 8 φθόγγων που χρησιμοποιεί ο `Ηχος κατά την κίνησή του. Ο πρώτος φθόγγος της κλίμακας λέγεται και βάση, γιατί από αυτόν παίρνει το όνομά της (π.χ. κλίμακα του Νη). Παλαιότερα, η βάση της κλίμακας ήταν ο φθόγγος Πα. Σήμερα μεταχειριζόμαστε ως βάση τον φθόγγο Νη. Η κλίμακα του Νη λέγεται και "φυσική"κλίμακα, γιατί χρησιμοποιεί μόνο φυσικά διαστήματα. Η κλίμακα αποτελεί το δεύτερο βασικό συστατικό του `Ηχου, συστατικό μη "γνωριστικό", γιατί μπορεί να είναι κοινή σε δύο `Ηχους (βλ. συστατικά βυζαντινού ήχου). Κατά το "Θεωρητικόν"του Χρύσανθου, η κλίμακα περιέχει:τόνους "μείζονες"(:12 κόμματα ή γραμμαί ), "ελάσσονες"(:9 κόμματα) και "ελαχίστους"(:7 κόμματα) ή (κατά την "Επιτροπή του 1881") τόνους "μείζονες"(:12 κόμματα), "ελάσσονες"(:10 κόμματα) και "ελαχίστους"(:8 κόμματα). Σήμερα ασφαλώς ο οδοστρωτήρας του συγκερασμού τερμάτισε θριαμβευτής και τα προπεριγραφόμενα διαστήματα δεν ακούγονται πια. `Ετσι έχουν επικρατήσει οι τόνοι:12 κόμματα και τα ημιτόνια:6 κόμματα. Επίσης, τα 3 γένη διακρίνονται από τα διαστήματα του τετραχόρδου τους. `Ετσι το διατονικόν γένος (`Ηχοι Α', Δ', πλάγιος Α' και πλάγιος Δ') περιέχει (ανεξαρτήτως σειράς):τόνο "μείζονα", "ελάσσονα"και "ελάχιστον"(ή 2 τόνους και 1 ημιτόνιο). Το χρωματικόν γένος (`Ηχος Β' και Ήχος πλάγιος Β') περιέχει:8-14-8 (ο Β') και 6-20-4 ή 6-18-6 (ο πλάγιος Β'). Τέλος, το εναρμόνιον γένος (`Ηχος Γ' και Βαρύς) περιέχει:3-3-24. Επειδή όμως ο συνδυασμός αυτός έχει πάψει από πολλού να ζει, σήμερα ψάλλεται από όλους σαν να ήταν 12-12-6... (βλ. και διάστημα).