Θησαυρός Ελληνικής Μουσικής

(Γριτσάνης, Γριντζάνης, Γρυτσάνης) (Ζάκυνθος 1835 - 1898):μουσ/δάσκαλος του 19ου αι., που έδρασε κυρίως στην Αλεξάνδρεια. Εκπαιδεύτηκε στη Ζάκυνθο, πρώτα από τον πατέρα του Γεώργιο Γριτζάνη (δόκιμο ιεροψάλτη) και τους ιεροψάλτες Θεόδωρο Κοθρή ή Κουρκουμέλλη και Π. Βορρέ (τόσο στη βυζ. όσο και στην ευρωπ. μουσική). Χρημάτισε ιεροψάλτης στον ?γιο Διονύσιο (1855-1865). Κατόπιν, με τον αρχιμανδρίτη Ν. Κατραμή, πήγε στη Νεάπολη της Ιταλίας (ως μουσικός της εκεί ορθόδοξης Κοινότητας) και, με την ευκαιρία, σπούδασε επί 8ετία ευρωπ. μουσική (1865-73) παίρνοντας δίπλωμα με "?ριστα". Συγχρόνως άκουσε μαθήματα φιλοσοφίας και αισθητικής. Τότε (1868) δημοσίευσε στο "Εθνικό Ημερολόγιο"(που εξέδιδε στο Παρίσι ο Μαρίνος Βρετός) πραγματεία για την κρητική μουσική που ψαλλόταν στην Επτάνησο και ιδιαίτερα στη Ζάκυνθο ("Περ`ι τ~ης [εν ] Επτανήσ?ω ψαλλομένης ]επτανησιακ~ης {η κρητικ~ης μουσικ~ης"). Δημοσίευσε επίσης (1870) στην εφημερίδα "Λαοί"(που εξέδιδε στη Νεάπολη ο Οδυσσέας Ιάλεμος) διατριβή 32 σελίδων για το ζήτημα της ορθόδοξης εκκλ. μουσικής ("Τ`ο περ`ι τ~ης μουσικ~ης τ~ης ]ελληνικ~ης [ Εκκλησίας ζήτημα"), βιβλίο που επαινέθηκε και από τον Αλέξανδρο Ραγκαβή. Το 1873 ο Γριτσάνης προσκλήθηκε από την ελληνική Κοινότητα της Αλεξάνδρειας για να καθιερώσει το 4φωνο μουσικό σύστημα στον εκεί ναό του Ευαγγελισμού, γεγονός που πυροδότησε μεγάλη διαμάχη, ενώ πολλά σχετικά άρθρα (υπέρ ή κατά) είδαν το φως της δημοσιότητας. Το "Σύστημα Γριτσάνη"σταμάτησε να εφαρμόζεται το 1879 (λόγω οικονομικών συνθηκών, οι οποίες κατάργησαν τον πολυδάπανο Χορό που είχε εκπαιδευτεί "μετά κόπων και βασάνων"), ο δε δημιουργός του παρέμεινε ως δάσκαλος της μουσικής στα ελληνικά σχολεία της Αλεξάνδρειας, γράφοντας και δημοσιεύοντας διάφορες πραγματείες και διατριβές. Να σημειωθεί επίσης, ότι στην πυρκαγιά της Αλεξάνδρειας (1881) ο Γριτσάνης έχασε τη βιβιοθήκη του, που περιλάμβανε σπάνια μουσικά χειρόγραφα. Το 1882 ανασκεύασε στο θρησκευτικό περιοδικό "Σιών"την άποψη του Ι. Τζέτζη, ότι "]η ν~υν [εν χρήσει [εν τ~η ]ημετέρ?α [ Εκκλησί?α μουσική ο[υδ`εν {αλλο ε@ιναι {η κρ~αμα τουρκικ~ης, περσικ~ης, κα`ι [αραβικ~ης μουσικ~ης, ο[υδεμίαν {εχον σχέσιν πρ`ος τ`ην [αληθ`η βυζαντιν`ην μουσικήν", αποδεικνύοντας την ελληνική-βυζαντινή προέλευση της εκκλ. μουσικής. Το 1888 δημοσίευσε στην Αθήνα "Στοιχεία τ~ης φωνητικ~ης μουσικ~ης πρ`ος χρ~ησιν τ~ης [εν το~ις σχολείοις σπουδαζούσης νεολαίας". Δημοσίευσε επίσης (βελτιωμένο και επαυξημένο) "Τ`ο περ`ι τ~ης μουσικ~ης τ~ης [ Ελληνικ~ης [ Εκκλησίας ζήτημα" καθώς και "Στιχουργικ`η τ~ης καθ' ημάς νεωτέρας ] Ελληνικ~ης ποιήσεως κα`ι [αντιπαράθεσις τ~ων στίχων α[υτ~ης πρ`ος το`υς [αρχαίους, μετ`α σχετικ~ης προσθήκης περ`ι το~υ ρυθμο~υ τ~ης ]υμνογραφίας τ`~ης ]ελληνικ~ης [ Εκκλησίας" (1891), ενώ έμεινε ανέκδοτο το πλήρες "Σύστημά"του (εναρμονισμένης βυζ. μουσικής για 4φωνη χορωδία). Αυτό το "Σύστημα", συγκρινόμενο με το ανάλογο Σύστημα του Χαβιαρά, θεωρείται ακριβέστερο και καταβάλλει ιδιαίτερες προσπάθειες (συγκινητικές, για τους γνωρίζοντες) για να σεβαστεί και να διατηρήσει τους 8 Ήχους. Πεθαίνοντας ο Γριτσάνης (που σε ορισμένες πηγές αναφέρεται και ως Γκριτζάνης) κληροδότησε την εκ νέου πλούσια βιβλιοθήκη του στη Μητρόπολη Ζακύνθου. (Για περισσότερες πληροφορίες, βλέπε Π. Χιώτη "] Ιστορικά [ Απομνημονεύματα τ~ης ] Επτανήσου", 1888. Επίσης, Σπ. Μοτσενίγου "Νεοελληνική μουσική", 1958). Αυτή η βιβλιοθήκη διασώθηκε από τις απώλειες που είχε υποστεί πάνω από 50 χρόνια (καθώς και από τον τρομερό σεισμό του 1953) χάρη στον μητροπολίτη Ζακύνθου Χρυσόστομο. Λέγεται επίσης ότι ο Ι. Σακελλαρίδης βρήκε στη Ζάκυνθο ανάμεσα στα έργα του Γκριτζάνη, τόσο το "Φώς ιλαρόν"όσο και την "Δοξολογία", τα οποία τροποποίησε "[επ`ι τ`ο βυζαντινώτερον" επιφέροντας πολλές αλλαγές (Χρυσόστομος Ζακύνθου "Λόγοι μνημοσύνου", σ. 11).