Θησαυρός Ελληνικής Μουσικής

"κλίμακα"της βυζ. μουσικής. Ο υπολύδιος των αρχαίων Ελλήνων, που πέρασε στην αραβοτουρκική μουσική με την ονομασία "χιτζάζ". Ο Ήχος αυτός (6ος κατά σειρά) υπερβαίνει όλους τους άλλους σε πλουσιότητα "κλάδων"(επειδή είναι χρωματικός), γι' αυτό και έγινε "τ`ο {εντεχνον κανόνιον τ~ης παραχορδ`ης το~υ χρωματικο~υ γένους"(Κυριακός Φιλοξένης). Έχει ως βάση τον Πα και δεσπόζοντες φθόγγους τους Πα, Δι. Οι καταλήξεις του είναι:ατελείς στον Δι, εντελείς/τελικές στον Πα και τελικές "προς παύσιν"στον Δι. Οι ιδιομορφίες του είναι οι εξής (Διον. Π. Ηλιόπουλος):"Ο Πλάγιος του Β' πολλές φορές στο οξύ τετράχορδο Δι-Νη χρησιμοποιεί διατονικά διαστήματα και για το λόγο αυτό μικτή κλίμακα, με χρωματικό το βαρύ τετράχορδο και διατονικό το οξύ, χωριζόμενα με έναν μείζονα διαζευτικό τόνο Δι-Κε (12 μόρια). Όταν ανεβούμε πάνω από τον οξύ Πα, ο τόνος Πα-Βου είναι μείζων· το ίδιο συμβαίνει και με τον τόνο Πα-Νη, κάτω από τον χαμηλό Πα δηλ. είναι και αυτός μείζων". Ο σοφός Χρύσανθος Προύσης πάλι, γράφει στο "Μέγα Θεωρητικόν":"Πλάγιον το~υ Β' {@ηχον [ωνόμασαν ο]ι ψαλμ?ωδο`ι {εκε~ινον, οστις [απηχε~ιται μ`ε τ`ο νεχέανες, τ`ο ]οπο~ιον [απήχημα δεικνύει [ανάβασν [ελαχίστου, τριημιτονίου, κα`ι τεταρτημορίου, κα`ι κατάβασιν τη`ν α[υτ`ην. Βάσιν δ`ε πρέπει ν`α {εχ?η τοιαύτην, ωστε [ελευθέρως μ`εν ν' [αναβαίν?η τόνους ]επτά, ν`α δεικνύει δ`ε το`ν Δεύτερον @ηχον τέσσαρας τόνους [επ`ι τ`ο [οξ`υ". Ως προς το ήθος του `Ηχου, ο επίσκοπος Προύσης υποστηρίζει ότι:"σώζει χαρακτήρα []αρμόζοντα ε[ις {{?ασματα [επικήδεια, κα`ι ε[ις μελέτας ]υψηλ`ας κα`ι θείας, το~υτο μάλιστα [εμφαίνεται ε[ις τ`α Στιχηραρικ`α και Παπαδικ`α μέλη ε[[ις δ`ε τ`α Ε]ιρμολογικά σώζει χαρακτ~ηρα ]ηδονικ`ον, ε@ιναι δ`ε ]η ]ηδον`η του διπλασία τ~ης το~υ Δευτέρου". Προς αυτήν την κατεύθυνση είναι άλλωστε στραμμένοι και οι στίχοι του Δαμασκηνού:

" Εκτος μελ?ωδ`ος, [αλλ' ]υπέρπλουτος πέλεις

]ο Δεύτερος σ`υ, τ~ων μελ~ων δευτερεύων.

Τ`ας ]ηδον`ας σ`υ διπλοσυνθέτους φέρεις,

το~υ Δευτέρου πως δευτερεύων δευτέρως.

Σ`ε τ`ον μελιχρ`ον, τ`ον γλυκ`υν, τ`ον τέττιγα,

τ`ον [εν πλαγίοις Δεύτερον, τ`ις ο[υ φιλε~ι;".  (βλ. `Ηχος)