Θησαυρός Ελληνικής Μουσικής

Λαμπρές γιορτές της αρχαίας Αθήνας προς τιμήν του θεού Διονύσου («Μεγάλα Διονύσια» και «Διονύσια κατ'αγρούς»), που οργανώθηκαν και καθιερώθηκαν από τον Πεισίστρατο (όπως άλλωστε και τα «Λήναια» και τα «Ανθεστήρια»). Επειδή οι τότε Αθηναίοι ευγενείς είχαν δικό τους ιερατείο (τους «οργεώνες»), αναγκάστηκε ο Πεισίστρατος να οργανώσει νέο ιερατείο για την τέλεση της διονυσιακής λατρείας. Το διονυσιακό αυτό ιερατείο λεγόταν «θίασος» και τα μέλη του «θιασώται». Αντί άλλων πληροφοριών και αναλύσεων, παραθέτουμε κατατοπιστικό σχετικό κείμενο του Αλέξη Σολομού (από το "Θεατρικό Λεξικό"του, Εκδόσεις "Κέδρος"1989, σελ. 106). "Ο Διόνυσος ήταν ο μόνος απ' τους θεούς που είχε κάθε χρόνο στην αρχαία Αθήνα 4 μεγάλες γιορτές "δικές του":τα Αγροτικά Διονύσια (Δεκέμβριο), τα Λήναια (Ιανουάριο), τα Ανθεστήρια (Φεβρουάριο) και τα Εν ?στει ή Αστικά ή Μεγάλα Διονύσια (Μάρτιο). Μόλο που γίνονταν παραστάσεις και στα Λήναια, τα Εν ?στει ήταν η επίσημη θεατρική γιορτή, που συγκέντρωνε θεατές απ' όλη την Ελλάδα. Βαστούσαν έξι ημέρες κι όποιος λάβαινε μέρος, σαν συγγραφέας, χοροδιδάσκαλος, ηθοποιός ή χορηγός, γινόταν μεμιάς γνωστός στο πανελλήνιο. Στις 8 του Ελαφηβολιώνα, το πανηγύρι άρχιζε με μιαν ανεπίσημη συνοδεία, που πήγαινε τ' άγαλμα του θεού έξω απ' την Αθήνα, ίσαμε τις Ελευθερές, γιατί από κει θα 'κανε ο Διόνυσος θριαμβευτικά την είσοδο του το ίδιο βράδυ. Κατόπι γινότανε στο ωδείο ο Προαγών, μια προλογική επίδειξη για τις θεατρικές παραστάσεις. Ο κάθε ποιητής που θα έπαιρνε μέρος στο διαγωνισμό ανέβαινε στην εξέδρα, μαζί με τους ηθοποιούς του και το Χορό του, κι έλεγε στο κοινό δυο λόγια για το έργο που θα παρουσιάζε. Το βράδυ γινόταν η επίσημη είσοδος του θεού, που συμβόλιζε και τον μυθολογικό ερχομό του. Οι έφηβοι της Αθήνας σήκωναν στα χέρια το ξύλινο άγαλμα, και πλήθος κόσμου με πυρσούς κι αναμμένα δαδιά τ' ακολουθούσε ίσαμε το θέατρο. Το άλλο πρωί γινόταν μια μεγάλη πομπή μ' ένα στολισμένο βόδι που το θυσιάζανε σε κάποιο ιερό, κι ο αθηναϊκός συρφετός ακολουθούσε κρατώντας θύρσους. Νωρίς τ' απομεσήμερο, ο διαγωνισμός των κυκλικών χορών:5 αντρικοί θίασοι και 5 παιδικοί (από 50 τραγουδιστές ο καθένας) αναμετριόταν στην εκτέλεση του Διθυράμβου. Το σούρουπο τέλος γινόταν ο Κώμος. Η θρησκευτική επισημότητα έδινε τώρα στη θέση της στο ξέφρενο γλέντι. Οι γιορταστές μασκαρεύονταν με τον πιο απίθανο τρόπο, κάνοντας ο καθένας τους μια προσωπική αναβίωση του παλιού διονυσιακού έθιμου. Οι επόμενες 3 μέρες ήταν αφιερωμένες στις θεατρικές παραστάσεις. Τα ξημερώματα της πρώτης, οι "περιστίαρχοι"έκαναν τον αγιασμό του θεάτρου σφάζοντας ένα γουρουνάκι γάλακτος. Κατόπι διλεγόταν με κλήρο ποιός από τους τραγικούς ποιητές θ' άνοιγε το διαγωνισμό με τα έργα του –μα όλοι προτιμούσαν την τελευταία μέρα σαν πιο ευνοϊκή... Μια σάλπιγγα (όπως και τον καιρό του Σαίξπηρ) ανάγγελλε το κάθε καινούργιο θεατρικό γεγονός. Αν στα Λήναια είχαν την πρώτη θέση οι κωμωδίες, τα "Εν ?στει"ήταν η γιορτή της τραγωδίας. Τρεις τραγικοί ποιητές διαγωνίζονταν, ο καθένας τους με τρεις τραγωδίες κι ένα σατυρικό δράμα –μια θεατρική συμφωνία, που στ' αλεξανδρινά χρόνια θ' ονομαστεί "τετραλογία". Οι περισσότεροι ιστορικοί συμφωνούν πως τα τραγικά έργα παίζονταν το πρωί και πως ο κάθε ποιητής είχε στη διάθεσή του μία απ' τις 3 μέρες. Λένε ακόμη, πως τ' απογέματα ήσαν αφιερωμένα στις κωμωδίες –μα υπάρχουν στοιχεία πως οι τρεις κωμωδίες παίζονταν όλες μαζί απ' την αυγή ως το ηλιοβασίλεμα μιας ξέχωρης μέρας. Ο τραγικός διαγωνισμός πρωτάρχισε στα Διονύσια το 534 κι ο Θέσπις ήτανε, λένε, ο πρώτος νικητής. Η Κωμωδία εγκαινιάζεται επίσημα στα 486, και νικητής είναι ο Χιωνίδης. Οι 2 μέρες που απόμεναν ήταν πιο ξεκούραστες. Την πρώτη γινόταν η Πανδία, μια θρησκευτική τελετή εξαγνισμού και κάθαρσης. Και τη στερνή μαζεύονταν οι πολίτες σε συνέλευση μέσα στο Διονυσιακό Θέατρο, όπου ακούγονταν οι κατηγορίες και δικάζονταν οι ταραξίες της γιορτής. Οι Αθηναίοι είχαν δεχτεί τη διονυσιακή λατρεία, μα είχαν επιβάλει το νόμο και την τάξη στο βακχικό όργιο".