επωδή Τραγούδισμα για θεραπευτικό σκοπό, μαγική ωδή (απαγγελόμενη ή αδόμενη) για να "ξορκιστεί"κάποιο κακό, είδος γοητείας (γητειάς) ή μαγγανείας. Η επωδή είναι στενά συνδεμένη με τη γέννηση της Μουσικής και απαντάται στις μυθολογίες και τις παραδόσεις όλων των λαών. Ως προς τους `Ελληνες, ήδη αναφέρεται στην "Οδύσσεια"(Τ. 457) "...[επαοιδ~?η δ' α#ιμα κελαιν`ον {εσχεθον ...". Αλλά και ο Σοφοκλής βάζει τον Αίαντα να πει ("Αίας"582) "ο[υ πρ`ος [ιατρο~υ σοφο~υ [επ?ωδ`ας θρηνε~ιν πρ`ος τομ~ωντι πήματι". Εκτός αυτών, αρκεί να θυμηθούμε τον πανάρχαιο βάρδο Ορφέα και τη μουσική του που γοήτευε τα θηρία. Στην αρχαιότητα πιστευόταν ότι οι επωδές (όπως και τα συγγενικά "καθαρτικά"των λοιμών επιλοίμια άσματα) είχαν μεγάλη θεραπευτική δύναμη, παράδοση που με τύπο θρησκευτικών λιτανειών ή εξορκισμών (με καταληπτό ή ακατάληπτο φραστικό περιεχόμενο) φτάνει ώς τις μέρες μας. Κατά τους βυζ. χρόνους η χρήση τους ήταν ευρύτατη (όπως μας πληροφορούν οι πατέρες της Εκκλησίας, που τις καταδικάζουν). Μεταγενέστερα, τις επωδές συνοδεύουν πράξεις όχι και τόσο κολακευτικές... όπως: φύσημα, πτύσιμο, σφακέλωμα, σταύρωμα και χρήση σιδερένιων και μάλιστα αιχμηρών οργάνων (μαχαίρια, βελόνες), διότι "τ`α δαιμόνια τ`ας [ακμ`ας τ~ων σιδήρων δέδοικεν" (Μιχαήλ Ψελλός "περί Ενεργείας"διαμ. P.G. 122, 873). Ως προς την πρόκληση ερωτικής ανταπόκρισης μέσω επωδών, ο Χρυσόστομος γράφει ότι πολλές γυναίκες τις μεταχειρίζονταν "ινα [επιχαρε~ις γίνωνται" (P.G. 60, 627). Συνοπτικά, στην αρχέγονη μορφή επωδής (που συνένωνε μουσική και ποίηση) ήρθε πολύ νωρίς να προστεθεί η μαγική όρχηση και να αποβεί μέσα από το ρυθμό ο αποφασιστικότερος παράγοντας. `Ετσι, η ένωση των τριών αυτών βασικών στοιχείων του μαγικού τραγουδιού δημιούργησε με την πάροδο του χρόνου τους ιερούς ύμνους που, σύμφωνα με τις πηγές, αποτελούν την απαρχή της οργανωμένης μουσικής τέχνης... ,
|
|