Θησαυρός Ελληνικής Μουσικής

Αρχαίος θεός καταγόμενος από την  Αρκαδία. Γιος του Δία και της νύμφης Μαίας, πιστευόταν ότι έφερε στους `Ελληνες τα γράμματα μέσα σε φύλλα φοινικιάς:"Τιν`ες δ`ε φασιν το`υς χαρακτ~ηρας τ~ων στοιχείων το`υς παρ[  ]ημ~ιν ]υπ`ο ]  Ε ρ μο~υ   εκ φοίνικος φύλλων γεγραμμένου καταπεμφθ~ηναι το~ις [ανθρώποις, δι`ο κα`ι φοινικικ`α λέγονται γράμματα". (Φαβρ. Bibliotheca Graeca I σ. 89). Μεταξύ των πολλών και διαφόρων ιδιοτήτων του ("ψυχοπομπός", "μεγαλοφελής", "κερδώος", "λόγιος", "αγώνιος", κ.λπ.) αναφερόταν και η μεγάλη αγάπη του στη μουσική. Η παράδοση τον φέρνει εφευρέτη της πρώτης λύρας. Γεννήθηκε σε σπήλαιο του όρος Χελυδορέα της Κυλλήνης «νυκτ`ος [αμολγ~?ω, {οφρα κατ`α γλυκ`υς |υπνος {εχοι λευκώλενον,  |  Ηρην», δηλαδή «μέσ'στο σκοτάδι της νύχτας, την ώρα που η (μονίμως απατημένη και εκδικητική) λευκοχέρα `Ηρα γλυκοκοιμόταν». Βρέφος ακόμα, βρήκε στην έξοδο του σπηλαίου μια χελώνα, την έγδαρε και με το κοίλο περίβλημά της (το καβούκι ή "την χέλυν") κατασκεύασε την πρώτη λύρα. `Ετσι "χέλυς"σήμαινε στην αρχαιότητα τη «λύρα»:

"{ Ερχεται δ`ε {αλλο {ορος Κυλλήνης, Χελυδορέα, {ενθα ε]υρ`ων χελώνην ] Ερμ~ης [εκδε~ιραι τ`ο θηρίον κα`ι [απ' α[υτ~ης λέγεται ποιήσασθαι λύραν" (Παυσανίας Η, 17,5). Ο νεογέννητος θεός ήταν σε θέση από την πρώτη στιγμή να παίζει (με πλήκτρο) συνθέσεις μελωδικότατες. Αμέσως κατόπιν, κατάφερε να κλέψει 50 αγελάδες από το κοπάδι των θεών που φύλαγε ο Απόλλωνας) και να τις κρύψει σε σπήλαιο (γι'αυτό και ο `Εζρα Πάουντ προσφωνεί τον Ερμή ως «πάτρωνα των κλεφτών»). O Aπόλλωνας με τη μαντική του ικανότητα ανακάλυψε τον κλέφτη, αλλά κανένας δεν πίστευε ότι ο κλέφτης μπορούσε να είναι ένα βρέφος σπαργανωμένο στο λίκνο. Τελικά επενέβη ο Δίας (που ευχαριστήθηκε από την ευστροφία του γιου του), ο Ερμής επέστρεψε τα κλοπιμαία και για να κατευνάσει τον Απόλλωνα, έπαιξε τη λύρα που είχε φτιάξει. Ο Φοίβος αμέσως γοητεύθηκε από τη μουσική και δέχτηκε να ανταλλάξει τη λύρα με τις ιερές αγελάδες(!), χωρίς από τότε να την αποχωριστεί ποτέ. `Ετσι ο Ερμής πήρε το κοπάδι και έγινε θεός «νόμιος». `Ομως κατά τις ώρες που επόπτευε τη βοσκή επινόησε κι άλλο μουσικό όργανο, τη σύριγγα, που επίσης άρεσε στον Απόλλωνα και του την πήρε προσφέροντας ως αντάλλαγμα «τ`ην χρυσ~ην ]ράβδον, |ην [εκέκτητο βουκολ~ων». Από τότε αυτή η ράβδος έγινε έμβλημα του Ερμή ως κήρυκα των θεών («κηρύκειον»). `Αλλοι μύθοι φυσικά υποστηρίζουν ότι η σύριγξ ήταν εφεύρεση του Πανός. Επίσης ο Διόδωρος ο Σικελιώτης (ΙV, 84) αναφέρει ότι ο Ερμής όντας φύση κατ' εξοχήν "αρμονική"ανακάλυψε τη βουκολική ποίηση και μελωδία:"φύσει δ`ε διαφόρ?ω πρ`ος ε[υμέλειαν κεχορηγημένον [εξευρε~ιν τ`ο βουκολικ`ον ποίημα κα`ι μέλος". (Βλ. τον σχετικό Ομηρικό Ύμνο στο ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ).