Θησαυρός Ελληνικής Μουσικής

μυθικός βοσκός και μουσικός, γιος του $Ύαγνι*Ύαγνις|. Ήταν ένας από την τριάδα των Φρυγών μουσικών, μαζί με τον Ύαγνι και τον $Όλυμπο*Όλυμπος|, που εισήγαγαν στην Ελλάδα τον αυλό και την αυλητική τέχνη, καθώς και τη $φρυγική αρμονία*φρύγιος|. Σύμφωνα μ' ένα μύθο που διασώθηκε ως τους κλασικούς χρόνους, ο Μαρσύας ήταν ακόμα ο εφευρέτης του αυλού· ο Πλάτων ονόμαζε τον αυλό "όργανο του Μαρσύα". Σύμφωνα μ' έναν άλλο μύθο (Πλούτ. Περί αοργησίας 456B-D, 6-7), τον αυλό τον εφεύρε η Αθηνά· βλέποντας όμως το πρόσωπό της να καθρεφτίζεται στο νερό παραμορφωμένο, καθώς έπαιζε τον αυλό, τον πέταξε μακριά. Ο αυλός έπεσε στη Φρυγία και τον βρήκε ο Μαρσύας (πρβ. λ. $αυλός*). Ο Παυσανίας (Α', 24, 1) λέει πως ένα άγαλμα της Αθηνάς δείχνει τη θεά να χτυπά το Σειληνό Μαρσύα, γιατί πήρε τους αυλούς, τους οποίους εκείνη ήθελε να ριχτούν μακριά· ο Παυσανίας λέει επίσης (Ι', 30, 9) ότι στον Μαρσύα αποδιδόταν η επινόηση των $Μητρώων*μητρώα|, που το $Πάριο Χρονικό*Πάριον| αποδίδει στον Ύαγνι. Ο μύθος του αγώνα του με τον Απόλλωνα είναι πολύ γνωστός (πρβ. Διόδ. Σικελ. Γ', 59, 2-5)· ο Μαρσύας με τον αυλό του νικήθηκε από τον Απόλλωνα με την κιθάρα του, και ο Απόλλων κρέμασε και έγδαρε τον Μαρσύα. Ο αγώνας αυτός μπορεί να ερμηνευτεί σαν μια πάλη της εθνικής τέχνης και παράδοσης κατά της ξένης επίδρασης και διείσδυσης· και ο Απόλλων, αντιπροσωπεύοντας την εθνική τέχνη, στην πραγματικότητα ο προστάτης της θεός, δεν μπορούσε παρά να νικήσει. Αλλά, παρά τη νίκη, ξένα στοιχεία έγιναν δεκτά σιγά σιγά με τον καιρό και έπειτα από επιλογή αφομοιώθηκαν από την ελληνική τέχνη. Ο μύθος όμως συμπληρώθηκε με χαριτωμένο τρόπο: ο Απόλλων, μετανιωμένος για ό,τι έκανε στον Μαρσύα, κατέστρεψε "την κιθάρα του και την αρμονία"· από αυτή την αρμονία, λέει ο Παυσανίας, οι $Μούσες*Μούσα| βρήκαν τη $μέση*, ο $Λίνος* τη $λιχανό*λιχανός|, ο $Ορφέας*Ορφεύς| και ο $Θάμυρις* την $υπάτη* και την $παρυπάτη* αντίστοιχα. Ένα άλλο όνομα για τον Μαρσύα ήταν Μάσσης (Πλούτ. Περί μουσ. 1133F).