Θησαυρός Ελληνικής Μουσικής

Ιούλιος· γραμματικός και λεξικογράφος του 2ου αι. μ.Χ., γενικά γνωστός ως Pollux. Γεννήθηκε στη Ναύκρατη της Αιγύπτου και σπούδασε με το ρήτορα Αδριανό, μαθητή του σοφιστή Ηρώδη του Αττικού, στην Αθήνα, όπου έζησε ως το θάνατό του, σε ηλικία 58 χρόνων. Αφού εξάσκησε το επάγγελμα του σοφιστή και του δασκάλου της ρητορικής, διορίστηκε (το 178 μ.Χ.) στην έδρα της ρητορικής από τον αυτοκράτορα Κόμμοδο (161-191). Το σπουδαιότερο έργο του είναι το Ονομαστικόν, ένα λεξικό που αποτελείται από δέκα βιβλία, στο οποίο περιέχονται γνώσεις για κάθε άποψη της ζωής· οι λέξεις (στην αττική διάλεκτο) δεν είναι ταξινομημένες κατά αλφαβητική σειρά, αλλά, ανάλογα με τα θέματα, τα βιβλία χωρίζονται σε διάφορες κατηγορίες και τάξεις. Το τέταρτο βιβλίο περιέχει πολύτιμες πληροφορίες σχετικά με τη μουσική, γεγονός που καθιστά το λεξικό αυτό σπουδαία πηγή για την αρχαία ελληνική μουσική, καθώς και για την όρχηση και το θέατρο· στην εγκυκλοπαίδεια αυτή συχνές είναι οι αναφορές στο Ονομαστικόν. Φαίνεται πως το σωζόμενο λεξικό είναι επιτομή ενός μεγαλύτερου έργου· η επιτομή αυτή σώθηκε από το μητροπολίτη Καισαρείας Αρέθα (850-935 μ.Χ.), ο οποίος είχε στην κατοχή του ένα αντίγραφο. Έχουν δημοσιευτεί πολλές εκδόσεις του Ονομαστικού (με τη μορφή αυτή)· ανάμεσα σε αυτές: πρώτη έκδοση από τον Α. P. Manutius (Βενετία 1502)· ακολούθησαν άλλες εκδόσεις: των R. Gualther - W. Seber (Φραγκφούρτη 1608), του Gulielmus Dindorfius (Λιψία 1824), του I. Bekker (Βερολίνο 1846), του Ε. Bethe (Λιψία, T., Lexicographi Graeci IX, 1900). Παρατίθενται χαρακτηριστικά κεφάλαια του τέταρτου βιβλίου, ικανά να δώσουν μια ιδέα των περιεχομένων και της δομής του Ονομαστικού: Κεφ. VII. Περί ασμάτων εθνικών· Περί μουσικής και των προσφόρων αυτή ονομάτων. Κεφ. VIII. Περί μουσικών οργάνων και μουσικών και των περί αυτά. Κεφ. IX. (α) Περί κρουομένων οργάνων (β) Περί οργάνων ευρεθέντων έθνεσιν· (γ) Περί μερών των κρουομένων οργάνων· (δ) Περί αρμονιών και νόμων (ε) Περί εμπνευστών οργάνων· (ζ) Περί αυλοποιού και της ύλης αυτού. Κεφ. Χ. (α) Είδη οργάνων· (β) Περί αρμονιών αυλητικών, μελών και νόμων Ολύμπου και λοιπών (γ) Περί διαφοράς αυτών· (δ) Περί αυλημάτων και μαθημάτων (ε) Περί των πέντε Πυθικών αγώνων. Κεφ. XI. Περί σάλπιγγος. Κεφ. XIII. Περί ορχηστού καί ορχήσεως. Κεφ. XIV. Περί ειδών ορχήσεως. Κεφ. XV. Περί χορού, χορευτών και των τοιούτων. Κεφ. XVI. Περί χορικών ασμάτων. Κεφ. XVII. Περί υποκριτών και υποκρίσεως.