| πους η κύρια ρυθμική μονάδα, αποτελούμενη από δύο ή περισσότερες συλλαβές ή χρόνους. Οι συλλαβές ή χρόνοι μπορούν να συνδυαστούν, κατά τον Βακχείο (Εισαγ. 96), με τέσσερις τρόπους: (α) βραχύς με βραχύ (U U), (β) μακρός με μακρό (- -), (γ) μακρός με βραχύ (- U) και (δ) άλογος με μακρό (άλογος μακρώ, U | -). Δύο τέτοιες συλλαβές (ή χρόνοι) αποτελούν ένα δισύλλαβο πόδα· δισύλλαβοι πόδες ήταν ο $ίαμβος* (U -), ο δίβραχυς (U U), ονομαζόμενος και ηγεμών ή πυρρίχιος, ο $σπονδείος* (- -) ο $τροχαίος* (- U), ονομαζόμενος και χορείος. Τρισύλλαβοι πόδες ήταν ο $ανάπαιστος* (U U -), ο $δάκτυλος* (- U U), ο αμφίβραχυς (U - U), ο αμφίμακρος ή $κρητικός* (- U -). Τετρασύλλαβοι πόδες ήταν ο $παιών* (με τα διάφορα είδη του, - U U U, U - U U, U U - U, U U U -), ο $βακχείος* (- U U -), ο $ιωνικός*ιώνιος| (- - U U).
Σε όλες τις παραπάνω περιπτώσεις οι πόδες αποτελούνται από απλούς χρόνους (χρόνος δίσημος, τρίσημος, τετράσημος).
Ο Βακχείος και ο Αριστείδης ονομάζουν τους πόδες ρυθμούς· ο Βακχείος (§ 100) απαριθμεί δέκα, από τους οποίους οι έξι είναι απλοί (ηγεμών, ίαμβος, χορείος, ανάπαιστος, όρθιος [από άλογη άρση και μακρά θέση, U ¦ -] και σπονδείος) και οι τέσσερις σύνθετοι (παιάν [$παιών*], βακχείος, $δόχμιος* [σύνθετος από ίαμβο, ανάπαιστο και παίωνα] και ενόπλιος [σύνθετος από ίαμβο, ηγεμόνα, χορείο και ίαμβο]).
Οι πόδες, ανάλογα με το μήκος των συλλαβών που πλέκονται μαζί, μπορεί να αποτελούν διμερή ή τριμερή ρυθμό. Ο Αριστείδης (Περί μουσ. Mb 36 κε.) διακρίνει απλούς και σύνθετους ρυθμούς. Οι απλοί ρυθμοί διακρίνονται: (1) σε απλούς διμερείς (δακτυλικό γένος), που είναι: (α) ο ηγεμών ή προκελευσματικός (U U), (β) ο προκελευσματικός διπλούς (U U U U), (γ) ο δάκτυλος ή ανάπαιστος από μείζονος (- U U), (ο) ο ανάπαιστος από ελάσσονος (U U -), (ε) ο σπονδείος απλούς (- -) και (ζ) ο σπονδείος μείζων ή διπλούς (U U U U ¦ U U U U )· (2) σε απλούς τριμερείς, που είναι: (α) ο ίαμβος (U-), (β) ο τροχαίος (- U), (γ) ο όρθιος (άλογος άρσις, U ¦ -) και (δ) ο τροχαίος σημαντός (- ¦ U, ή το αντίθετο του ορθίου)· (3) σε απλούς τετραμερείς, που είναι: (α) ο παίων διάγυιος (- u -) και (β) ο παίων επιβατός (- ¦ - - - -).
Σύνθετοι ρυθμοί είναι: (α) εκείνοι που αποτελούνται από μια συζυγία δύο απλών διμερών ρυθμών, (β) εκείνοι που είναι σύνθετοι από μια συζυγία δύο απλών τριμερών ρυθμών και (γ) εκείνοι που αποτελούνται από μια συζυγία δύο απλών ρυθμών διαφορετικού γένους. Περισσότερες λεπτομέρειες υπάρχουν στο έργο του Αριστείδη Περί μουσικής XIV-XVIII, 34-42 Mb, 33-39 R.P.W.-I.
Για βιβλιογραφία βλ. στο λ. $ρυθμός*. , η κύρια ρυθμική μονάδα, αποτελούμενη από δύο ή περισσότερες συλλαβές ή χρόνους. Οι συλλαβές ή χρόνοι μπορούν να συνδυαστούν, κατά τον Βακχείο (Εισαγ. 96), με τέσσερις τρόπους: (α) βραχύς με βραχύ (U U), (β) μακρός με μακρό (- -), (γ) μακρός με βραχύ (- U) και (δ) άλογος με μακρό (άλογος μακρώ, U | -). Δύο τέτοιες συλλαβές (ή χρόνοι) αποτελούν ένα δισύλλαβο πόδα· δισύλλαβοι πόδες ήταν ο ίαμβος (U -), ο δίβραχυς (U U), ονομαζόμενος και ηγεμών ή πυρρίχιος, ο σπονδείος (- -) ο τροχαίος (- U), ονομαζόμενος και χορείος. Τρισύλλαβοι πόδες ήταν ο ανάπαιστος (U U -), ο δάκτυλος (- U U), ο αμφίβραχυς (U - U), ο αμφίμακρος ή κρητικός (- U -). Τετρασύλλαβοι πόδες ήταν ο παιών (με τα διάφορα είδη του, - U U U, U - U U, U U - U, U U U -), ο βακχείος (- U U -), ο ιωνικός (- - U U).
Σε όλες τις παραπάνω περιπτώσεις οι πόδες αποτελούνται από απλούς χρόνους (χρόνος δίσημος, τρίσημος, τετράσημος).
Ο Βακχείος και ο Αριστείδης ονομάζουν τους πόδες ρυθμούς· ο Βακχείος (§ 100) απαριθμεί δέκα, από τους οποίους οι έξι είναι απλοί (ηγεμών, ίαμβος, χορείος, ανάπαιστος, όρθιος [από άλογη άρση και μακρά θέση, U ¦ -] και σπονδείος) και οι τέσσερις σύνθετοι (παιάν [παιών], βακχείος, δόχμιος [σύνθετος από ίαμβο, ανάπαιστο και παίωνα] και ενόπλιος [σύνθετος από ίαμβο, ηγεμόνα, χορείο και ίαμβο]).
Οι πόδες, ανάλογα με το μήκος των συλλαβών που πλέκονται μαζί, μπορεί να αποτελούν διμερή ή τριμερή ρυθμό. Ο Αριστείδης (Περί μουσ. Mb 36 κε.) διακρίνει απλούς και σύνθετους ρυθμούς. Οι απλοί ρυθμοί διακρίνονται: (1) σε απλούς διμερείς (δακτυλικό γένος), που είναι: (α) ο ηγεμών ή προκελευσματικός (U U), (β) ο προκελευσματικός διπλούς (U U U U), (γ) ο δάκτυλος ή ανάπαιστος από μείζονος (- U U), (ο) ο ανάπαιστος από ελάσσονος (U U -), (ε) ο σπονδείος απλούς (- -) και (ζ) ο σπονδείος μείζων ή διπλούς (U U U U ¦ U U U U )· (2) σε απλούς τριμερείς, που είναι: (α) ο ίαμβος (U-), (β) ο τροχαίος (- U), (γ) ο όρθιος (άλογος άρσις, U ¦ -) και (δ) ο τροχαίος σημαντός (- ¦ U, ή το αντίθετο του ορθίου)· (3) σε απλούς τετραμερείς, που είναι: (α) ο παίων διάγυιος (- u -) και (β) ο παίων επιβατός (- ¦ - - - -).
Σύνθετοι ρυθμοί είναι: (α) εκείνοι που αποτελούνται από μια συζυγία δύο απλών διμερών ρυθμών, (β) εκείνοι που είναι σύνθετοι από μια συζυγία δύο απλών τριμερών ρυθμών και (γ) εκείνοι που αποτελούνται από μια συζυγία δύο απλών ρυθμών διαφορετικού γένους. Περισσότερες λεπτομέρειες υπάρχουν στο έργο του Αριστείδη Περί μουσικής XIV-XVIII, 34-42 Mb, 33-39 R.P.W.-I.
Για βιβλιογραφία βλ. στο λ. ρυθμός.
|
|
Θησαυρός Ελληνικής Μουσικής