Θησαυρός Ελληνικής Μουσικής

στη μουσική, το σύνολο των δύο μικρών διαστημάτων ενός τετραχόρδου, όταν ήταν μικρότερο από το υπόλοιπο του τετραχόρδου. Αυτό γίνεται στο $εναρμόνιο*εναρμόνιον| γένος (παράδειγμα α') και στο $χρωματικό*χρωματικόν| γένος (β'): Στο παράδειγμα α' το σύνολο των δύο μικρών διαστημάτων (mi - mi1/4 - fa) είναι ένα ημιτόνιο, ενώ το υπόλοιπο του τετραχόρδου (fa - la) είναι δύο τόνοι. Στο παράδειγμα β' το σύνολο των δύο μικρών διαστημάτων (mi - fa - fa δίεσ.) είναι ένας τόνος, ενώ το υπόλοιπο είναι ένας τόνος και μισός. Στο $διατονικό*διάτονον| γένος δεν υπάρχει πυκνόν, γιατί στο σύντονο διάτονο το σύνολο των δύο πρώτων διαστημάτων (mi - fa - sol, 1 1/2 τόνος) είναι μεγαλύτερο από το υπόλοιπο (sol - la, 1 τόνος), και στο μαλακό διάτονο το σύνολο των δύο μικρών διαστημάτων είναι ίσο σε μέγεθος με το υπόλοιπο (6/12 + 9/12 και 15/12· βλ. λ. $διάτονον*). Οι φθόγγοι που ήταν στο κατώτερο μέρος του πυκνού ονομάζονταν $βαρύπυκνοι*βαρύπυκνος|, στο μέσο, $μεσόπυκνοι*μεσόπυκνον|, και στο επάνω μέρος, $οξύπυκνοι*οξύπυκνος| (βλ. τα λ.). Οι φθόγγοι του τετραχόρδου που δεν έρχονταν σε καμιά σχέση με το πυκνό λέγονταν άπυκνοι, και ήταν οι τρεις ακόλουθοι: (α) ο $προσλαμβανόμενος*, (β) η $νήτη* συνημμένων και (γ) η νήτη υπερβολαίων. Πρβ. Αριστείδης Περί μουσ. 12 Mb· Κλεον. Εισαγ. 4· Βακχ. Εισαγ. 27, 32-34· Αλύπ. Εισαγ. 4· Ανών. (Bell. 62, 56)· Παχυμ. (Vincent Notices 391). πυκνόν (επίθ.) διάστημα· ένα πολύ μικρό διάστημα. Ο $Αριστείδης* (ό.π. Mb 14, R.P.W.-I. 11) καθορίζει: "πυκνά [διαστήματα] μεν τα ελάχιστα, ως αι διέσεις, αραιά δε, τα μέγιστα, ως το δια τεσσάρων" (πυκνά [διαστήματα] είναι τα πιο μικρά, όπως οι διέσεις, και αραιά τα πιο μεγάλα, όπως η τετάρτη). πυκνότης· η ιδιότητα του πυκνού· αντίθ. $μανότης*μανός|.